Theo Nhóm nghiên cứu M&A Vietnam Forum, thị trường mua bán sáp nhập doanh nghiệp (M&A) sau 5 năm (2009-2013) đã có sự trưởng thành mạnh mẽ. Hoạt động này tại Việt Nam đã tăng trưởng gấp 5 lần kể từ năm 2009, từ con số 1,08 tỷ USD lên 5,1 tỷ USD vào năm 2012.

Trong đó, số doanh nghiệp Việt đóng vai trò chủ động tiếp cận và làm chủ M&A ngày càng tăng. Ngành hàng tiêu dùng được đánh giá là thu hút nhất, với tổng giá trị thương vụ tính riêng năm 2012 lên đến 1 tỷ USD, chiếm 25% tổng giá trị M&A cả năm.

Về tình hình M&A năm 2013, giới chuyên gia dự báo, giá trị thương vụ M&A trong năm nay có thể sẽ thấp hơn năm 2012, ước đạt khoảng gần 4 tỷ USD. Mặc dù vậy, về lâu dài, tốc độ tăng trưởng của hoạt động M&A hàng năm vẫn sẽ tiếp tục ở mức 25 – 30%.

Được…

Nhìn trên số liệu thống kê của Nhóm nghiên cứu M&A Vietnam Forum, từ năm 2008 đến nay, có hàng trăm thương vụ M&A diễn ra mỗi năm ở cộng đồng doanh nghiệp Việt, song lại chưa có một thống kê cụ thể nào về hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp sau M&A. Theo ông Nhữ Đình Hòa, Tổng Giám đốc CTCK Bảo Việt, “hiệu quả của các thương vụ M&A nhiều khi mang tính chất định tính, vì thế thống kê cụ thể hiệu quả của doanh nghiệp sau M&A là công việc rất khó”.

Tuy nhiên, qua nghiên cứu diễn tiến ở một số thương vụ cụ thể, các chuyên gia xác nhận, tình hình kinh doanh ở nhiều doanh nghiệp sau M&A có tốt lên. Điển hình là trường hợp Vinpearl sáp nhập vào Vincom. Sau khi sáp nhập và đổi tên thành Vingroup, Tập đoàn này đã phát huy được thế mạnh của cả hai công ty, nâng cao năng lực tài chính, phát triển thương hiệu, mở rộng kinh doanh và đầu tư.

Tương tự, với ông Phan Quốc Công, Tổng Giám đốc Công ty Hàng gia dụng quốc tế (ICP), M&A “được nhiều hơn mất”. Sau 2 năm bán lại 85% cổ phần với giá 60 triệu USD cho Marico – Tập đoàn hàng tiêu dùng và dịch vụ của Ấn Độ, kinh doanh của ICP đã có bước phát triển đáng kể. Năm 2011, doanh thu của tăng 45% so với năm 2010 và năm 2012 tiếp tục tăng trưởng 20%. Đặc biệt, năm 2012 đánh dấu bước xâm nhập của ICP vào thị trường Malaysia, một số nước châu Á và châu Phi.

Với Vinacafe, việc “bị” Masan thâu tóm cũng mang đến những cơ hội lớn.

Và mất

Trên thực tế, không phải thương vụ M&A nào cũng mang lại lợi ích và thành công như mong đợi. Theo đánh giá của Business Week, với quy mô nghiên cứu 302 vụ, tỷ lệ thất bại lên tới 61%. Còn ông Dominic Scriven, Tổng Giám đốc Dragon Capital thì nhận định: hơn một nửa các vụ M&A không tạo ra giá trị gia tăng. Tính bình quân, M&A làm giảm giá trị của các công ty đi mua lại.

Đẩy mạnh hoạt động thâu tóm doanh nghiệp cùng ngành đúng giai đoạn ngành thủy sản gặp nhiều khó khăn, Thủy sản Hùng Vương phải “ôm” thêm gánh nặng từ các công ty mà mình thâu tóm.

Một ví dụ điển hình khác là hợp tác giữa Lotte và Bibica. Nhìn lại 5 năm sau ngày Lotte trở thành cổ đông lớn nhất – nắm 38,6% vốn ở Bibica, ông Trương Phú Chiến, Tổng Giám đốc của Bibica thừa nhận, “kết hôn” với Lotte là một sai lầm. Nhiều kế hoạch, quyết sách quan trọng của công ty không thể triển khai vì thiếu tiếng nói chung. Đến nay, Đại hội cổ đông năm 2013 vẫn chưa thể diễn ra và tương lai Bibica sẽ như thế nào vẫn còn bỏ ngỏ. Mặc dầu vậy, nhìn tổng quát, giới chuyên gia đánh giá các trường hợp thâu tóm thù địch không nhiều.

Chuẩn bị cho những thay đổi

Khủng hoảng đã và đang mở ra những cơ hội lớn cho M&A. Trong đó, người đi mua hướng đến đối tượng là những doanh nghiệp cùng ngành, trong chuỗi cung ứng, chuỗi phát triển để họ mở rộng thị trường, tăng năng lực sản xuất, hạ giá thành sản phẩm. Ngoài ra, bên mua cũng để tâm đến các doanh nghiệp đang được định giá thấp hơn giá trị thật hoặc đang có những sai lầm trong chiến lược và cấu trúc. Sau khi tham gia hỗ trợ tài chính, giúp lành mạnh hóa hoạt động kinh doanh, bên mua sẽ bán khoản đầu tư này để kiếm lời khi điều kiện thuận lợi.

Thực tế, còn có khả năng bên mua điều chỉnh kế hoạch đầu tư nếu bản thân bên mua có những thay đổi trong chiến lược hoạt động hoặc thương vụ không đem lại mục đích như ban đầu. Hoàn Mỹ đang đứng trước khúc quanh của lần M&A thứ 3 sau lần M&A đầu tiên với VinaCapital, Deutchse Bank vào năm 2009.

Ở lần M&A thứ 2 vào năm 2011, Fortis Healthcare – một tập đoàn lớn ở Ấn Độ đã chi 64 triệu USD để sở hữu 65% vốn ở Hoàn Mỹ. Mới đây, Fortis đã chuyển nhượng lại phần vốn góp ở Hoàn Mỹ cho Richard Chandler Corporation và ước tính thu lãi 16 triệu USD sau hai năm đầu tư tại đây.

Theo giới phân tích, với sự xuất hiện của “ông chủ mới”, công tác điều hành, tổ chức ở Hoàn Mỹ có thể phải có sự điều chỉnh. Đây được xem là những biến động mà một doanh nghiệp khi tiến hành M&A phải có sự chuẩn bị để thích ứng.

Theo Lê Yến, Xuân Hòa