Mùa báo cáo tài chính bán niên năm nay nổi cộm nhiều vấn đề lớn. Khá nhiều khoản lãi bất ngờ nhờ ghi nhận lợi nhuận từ liên doanh, liên kết hoặc từ việc hợp nhất vốn chủ sở hữu của công ty con mang lại. Việc ghi nhận khiến nhiều công ty báo lãi bất ngờ, thậm chí, giành ngôi vị EPS cao nhất TTCK 6 tháng đầu năm 2013.

Nhìn "thuật" của doanh nghiệp đạt EPS cao nhất TTCK 6 tháng

LHC-Công ty Cổ phần Đầu tư và Xây dựng Thủy lợi Lâm Đồng gây bất ngờ cho nhà đầu tư khi vượt qua những "hàng khủng" HGM, TCT để dẫn đầu thị trường chứng khoán về EPS 6 tháng đầu năm 2013. Bản thân hoạt động kinh doanh của LHC lâu nay vẫn tốt với EPS cao nhiều năm liền. Tuy nhiên, mức EPS khủng gần 16.000 đồng/6 tháng là điều chưa từng xảy ra.

Làm gì cho ra một đồng vốn thu 1,6 đồng lãi? Nhiều nhà đầu tư giật mình khi đọc báo cáo tài chính của LHC. Đóng góp đáng kể vào kết quả kinh doanh của LHC là khoản lợi nhuận khác gần 24 tỷ đồng. LHC cho biết việc hợp nhất vốn chủ sở hữu của công ty con là CTCP Khoáng sản và vật liệu xây dựng Lâm Đồng (LBM) đã mang lại khoản lợi nhuận khổng lồ  gần 29 tỷ đồng quý 2 và31,65 tỷ đồngn 6 tháng. 

Nhiều doanh nghiệp khác cũng lãi đột biến nhờ hợp nhất vốn chủ sở hữu DN khác

Bibica thành là "gà đẻ trứng vàng" của SSI-Công ty cổ phần Chứng khoán Sài Gòn khi đóng góp tới 43/100 tỷ đồng lợi nhuận từ công ty liên kết. Có thêm BBC, SSI bất ngờ  lãi trước thuế gần 300 tỷ đồng 6 tháng đầu năm, tăng 13% cùng kỳ năm trước trong khi các công ty chứng khoán khác có phần lao đao.

Bibica lãi lớn? Không hẳn. 6 tháng đầu năm 2013 công ty lãi chưa đầy 5 tỷ đồng. Vậy, lãi ở đâu mà thành "gà đẻ trứng vàng" 6 tháng đầu năm cho SSI? Mấu chốt nằm ở: "Lãi/lỗ từ các khoản đầu tư vào liên kết của SSI bao gồm lợi thế/bất lợi thương mại phát sinh tại ngày mua và phần chia sẻ lãi/lỗ trong năm kể từ ngày mua được ghi nhận vào BCTC hợp nhất theo phương pháp vốn chủ sở hữu". Việc ghi nhận này giúp SSI có được hơn 43 tỷ đồng chênh lệch giá vốn đầu tư và giá trị cuối kỳ vào lãi từ liên doanh, liên kết.

Một trường hợp khác phải kể đến là TLH-Công ty Cổ phần Tập đoàn Thép Tiến Lên. Trong 6 tháng đầu năm, doanh thu từ hoạt động tài chính của công đạt hơn 14 tỷ đồng tăng mạnh so với cùng kỳ trong khi chi phí tài chính của TLH ghi nhận âm gần 76 tỷ đồng, nguyên nhân là do trong 6 tháng năm 2013 công ty đã hoàn nhập dự phòng hơn 100 tỷ đồng đầu tư vào PHT đã được trích lập tại thời điểm 31/12/2013 (TLH đã phát hành thêm cổ phần hoán đổi nhận sáp nhập PHT).

Ngoài ra khoản lợi nhuận khác (chủ yếu từ việc ghi nhận bất lợi thương mại khi phát sinh hợp nhất kinh doanh) lên tới 72,7 tỷ đồng đã giúp lãi ròng hợp nhất TLH trong 6 tháng đầu năm đạt 136,7 tỷ đồng, tăng gấp 4 lần cùng kỳ (cùng kỳ công ty chưa nhận sáp nhập PHT) tương đương EPS đạt 2.069 đ/CP.

Việc ghi nhận khoản lãi bất ngờ như LHC, SSI, TLH dường như khá mới mẻ với nhà đầu tư. Họ không hiểu từ đâu mà doanh nghiệp ghi nhận doanh thu tài chính khủng hoặc đơn giản là ghi nhận lãi liên kết, liên doanh lớn. Khi trào lưu "gom hàng" doanh nghiệp khác để thành công ty con, công ty liên kết hoặc thậm chí là nhận sáp nhập doanh nghiệp lên cao, việc ghi nhận lãi như 3 trường hợp kể trên sẽ rất nhiều. Điều nhà đầu tư cần làm là "tỉnh táo" để nhận biết rõ con số lãi khủng là từ đâu ra và liệu các kỳ sau có còn khoản lãi bất thường như vậy hay không!