* BÀI 1: Miền đất hứa

“Vết dầu loang” tín dụng dường như đã bắt đầu rẽ theo ngả tiêu dùng với kỳ vọng tạo một sự đột biến trong tăng trưởng. Một khi các phương thức cho vay cổ điển trở nên nhàm chán, thẻ tín dụng (TTD - Credit Card) được các nhà băng “thổi bùng” lên với những chương trình ưu đãi thú vị. Thói quen không dùng tiền mặt trong chi tiêu đang trở thành một trào lưu mới tại các resort, khách sạn, nhà hàng, siêu thị... Thị trường TTD được đánh thức nhưng cũng bắt đầu lộ ra những mảng tối đầy rủi ro.

Ngân hàng ngoại “đổ bộ”

TTD là một phương thức cho vay qua thẻ dựa trên uy tín của khách hàng (KH) hoặc các hình thức bảo đảm bằng tài sản. Chủ thẻ không cần phải trả tiền mặt ngay khi mua hàng, thay vào đó ngân hàng (NH) sẽ ứng trước tiền cho người bán thông qua các máy quẹt thẻ (POS) tại các quầy thu ngân hoặc rút trực tiếp tiền mặt tại máy ATM. Đây là một hình thức cho vay rất tiện lợi trong thời đại công nghệ tiên tiến. 

Áp lực trả nợ trên TTD rất thấp vì chủ thẻ không phải thanh toán hoàn toàn số tiền đã “xài” trước. Tuy nhiên, chủ thẻ chỉ cần “trả dần” khoản vốn vay đã sử dụng trước đó (thường 5-20% trên số dư nợ tại một thời điểm nhất định). Số tiền tối thiểu phải trả hằng tháng được các nhân viên NH sao kê, báo trước để KH có thời gian chuẩn bị thanh toán khi đến hạn.

Thị trường TTD tại Việt Nam được xem là miền đất màu mỡ cho các NH nước ngoài. NH HSBC ưu đãi 100 vé máy bay miễn phí của Vietnam Airlines đến những thành phố trong nước cho 100 KH dùng TTD. Một NH khác là ANZ cũng thực hiện hoàn tiền chi tiêu cho KH từ 0,3-0,5% (không giới hạn) trên tổng chi tiêu qua TTD hoặc nhận thêm 5% tiền thưởng khi ăn uống vào cuối tuần (tối đa là 300.000 đồng). NH này cũng giảm thêm 5% khi đặt phòng khách sạn trả trước bằng TTD.

NH Standard Chartered cũng áp dụng phương thức “thối tiền lui” khi KH xài TTD. Tất cả sự ưu ái đó đã cho thấy, thị phần tiêu dùng qua thẻ đã bị các NH ngoại “dòm ngó”, lên kế hoạch thâu tóm từ lâu.

Từ khi được phép hoạt động kinh doanh tại Việt Nam, các NHNNg đã tức tốc triển khai TTD bằng tất cả phương tiện vốn có. Mạng lưới cộng tác viên dày đặc cùng với sự dày dạn trong marketing, công chúng (đặc biệt là tầng lớp thượng lưu) đã bị kích thích, quyến rũ bởi các TTD của các NH có tên tuổi như HSBC, ANZ, Citibank...

Ngân hàng nội kháng cự

Miền đất hứa (đặc biệt là tầng lớp có thu nhập cao) đã bị các NH ngoại chính thức “chiếm đóng”. Các NH nội choàng tỉnh, vội vàng kháng cự bằng cách triển khai một loạt các chương trình mở TTD đến tầng lớp trung lưu, những người hưởng lương từ ngân sách Nhà nước, thậm chí đến những lao động bình dân có thu nhập ổn định. 

Các NH nội địa chống đỡ bằng cách đưa ra những chương trình khuyến mãi đậm đà. SeABank triển khai chương trình ưu đãi hoàn tiền 50% giá trị chi tiêu của 3 giao dịch đầu tiên trong vòng 45 ngày kể từ ngày nhận thẻ. Mức hoàn tiền tối đa cho thẻ platinum là 1.000.000 đồng, cho thẻ hạng vàng và chuẩn là 500.000 đồng (từ 1-8 đến 29-10-2013). 

Chương trình “Quẹt thẻ trúng lớn” cùng HDBank được xem là điểm nhấn của NH này KH có nhiều cơ hội trúng các giải thưởng giá trị. Theo đó, KH khi đăng ký TTD quốc tế HDBank Visa và phát sinh giao dịch trong thời gian diễn ra chương trình sẽ được miễn 100% phí thường niên trong năm đầu tiên. Ngoài ra, KH sẽ được nhận ngay 1 ba lô HDBank cao cấp nếu họ là một trong 1.000 chủ thẻ đầu tiên phát hành TTD HDBank Visa (có phát sinh giao dịch). Đặc biệt, KH có cơ hội sở hữu máy tính bảng Apple iPad mini 16GB Wifi hằng tuần dành cho chủ thẻ có doanh số thanh toán bằng TTD HDBank Visa cao nhất trong tuần. Không chỉ vậy, chương trình còn dành tặng 1.000.000 đồng/trường hợp cho 500 KH đang là chủ TTD HDBank Visa đầu tiên phát sinh chi tiêu bằng thẻ tích lũy đến 10.000.000 đồng trong thời gian diễn ra chương trình.

Các chuyến đi du lịch trong và ngoài nước cũng được các NH phát động rầm rộ. ACB triển khai chương trình khuyến mãi “Lướt thẻ ACB MasterCard - Du ngoạn Singapore đẳng cấp” dành cho các chủ thẻ ACB MasterCard với 2 giải thưởng, mỗi giải là 1 chuyến du lịch Singapore dành cho 2 người (trị giá 120 triệu đồng/giải).

“Thẻ quốc tế Maritime Bank MasterCard - Những trải nghiệm vô giá” là thông điệp của MaritimeBank gửi đến KH. Từ nay đến 30-9-2013, chủ thẻ quốc tế Maritime Bank (thẻ ghi nợ quốc tế Maritime Bank MasterCard & thẻ tín dụng Maritime Bank Platinum) khi chi tiêu bằng ngoại tệ sẽ có cơ hội sở hữu gói du lịch Singapore giá trị đến hơn 120 triệu đồng dành cho 2 người hoặc tận hưởng 3 ngày 2 đêm dành cho 2 người tại các khu nghỉ dưỡng sang trọng tại Việt Nam. Tương tự, đến 15-9-2013, KH mở thẻ Eximbank Master Card sẽ được tham gia chương trình khuyến mãi “Thưởng ngoạn Singapore cùng thẻ Eximbank MasterCard”...

Ngày vui không dài

Thời gian gần đây, người thuê bao các mạng di động thường nhận các cuộc gọi mời chào phát hành thẻ tín dụng từ các NH. Họ không ngần ngại khi tự giới thiệu là cộng tác viên dịch vụ thẻ của NH. Với nhiều chương trình ưu đãi, quà tặng dưới các hình thức phong phú, không ít người đã bắt đầu quen dần với dịch vụ đầy tiện ích này. Cách làm này tỏ ra hiệu quả, ít tốn kém, đặc biệt đối với các NH mở thẻ trực tuyến qua mạng. Tất nhiên, người có nhu cầu mở TTD phải hội đủ những điều kiện tối thiểu.

Vậy nhưng, sau một thời gian vội vàng, quyết chiếm lại thị trường TTD, các NH nội bắt đầu “thấm đòn” từ những khoản nợ khó thu của chủ thẻ TTD xuất phát từ những hời hợt trong khâu thẩm định cấp TTD. Người tiêu dùng hồ hởi xài thẻ như “của cho không” trong các siêu thị, khách sạn, nhà hàng... mà quên đi những nghĩa vụ đã cam kết trong hợp đồng sử dụng TTD. “Hầu bao” mua sắm cạn dần, chủ thẻ mất khả năng thanh toán nên tìm cách “lặn” như đổi chỗ làm, nghỉ việc, cắt điện thoại, thay địa chỉ email... NH phát hành TTD đành “bấm bụng” xử lý rủi ro. Những khoản lãi, phí thu được không đủ bù đắp chi phí cho các đợt khuyến mãi cùng những tổn thất do chủ thẻ “xù nợ”. Nợ xấu TTD trở thành nỗi ám ảnh mới của các NH trên thị trường tín dụng.

(Còn nữa)

Theo Văn Khoa