Trên đà này tôi tin Thủ tướng sẽ có những quyết sách rất đúng với bauxite thôi.

TS Nguyễn Thành Sơn, Giám đốc Ban Quản lý các dự án Than Đồng bằng sông Hồng, Tập Đoàn Than và khoáng sản Việt Nam (TKV) đã chia sẻ với Đất Việt về thông tin Phú Yên đã dừng triển khai dự án khai thác, chế biến quặng bauxite Vân Hòa ở huyện Sơn Hòa theo chỉ thị của Thủ tướng, các dự án khai thác bauxite và sản xuất alumina ở Việt Nam chỉ được thực hiện sau khi Tân Rai (Lâm Đồng) và Nhân Cơ (Đắk Nông) đi vào hoạt động, được đánh giá là có hiệu quả.

PV: - Thưa ông, mới đây UBND tỉnh Phú Yên đã dừng triển khai dự án khai thác, chế biến quặng bauxite Vân Hòa ở huyện Sơn Hòa theo chỉ thị của Thủ tướng, các dự án khai thác bauxite và sản xuất alumina ở Việt Nam chỉ được thực hiện sau khi Tân Rai (Lâm Đồng) và Nhân Cơ (Đắk Nông) đi vào hoạt động, được đánh giá là có hiệu quả. Ông có cho rằng đây là một động thái tích cực, dấu hiệu tốt lành xét trên hiệu quả kinh tế và bảo vệ tài nguyên khoáng sản, đặc biệt lưu ý khi bauxite đang là khoáng sản được xuất khẩu với mức thuế suất 0%?

TS Nguyễn Thành Sơn: - Tôi cho rằng đây là một động thái rất tích cực. Một là quy hoạch bauxite cũ quá nhiều bất cập đang được Thủ tướng hiệu chỉnh. Bản hiệu chỉnh này chưa được phê duyệt nên các dự án dừng lại như vậy là hoàn toàn chính xác. UBND tỉnh phản ứng như vậy cũng là đúng và thức thời.

Làm gì thì cũng phải có quy hoạch, trong khi đó trên tinh thần Thông báo 245 của Bộ Chính trị thì 2 dự án Tân Rai và Nhân Cơ chỉ là thí điểm. Trong khi thí điểm chưa xong thì những dự án khác chưa nên triển khai theo. Do vậy UBND tỉnh quyết định dừng là rất đúng.

Theo TS Nguyễn Thành Sơn, việc chờ hiệu quả của dự án Tân Rai rồi mới triển khai các dự án liên quan là quyết định đúng đắn

 Về hiệu quả kinh tế của hai dự án bauxite Tân Rai và Nhân Cơ, các chuyên gia đã phản biện rất nhiều tại các hội thảo khoa học, trên báo chí là không chỉ không có lãi mà còn tác động xấu tới môi trường, mất mát tài nguyên…đến mức vinacomin phải đưa ra giới hạn thời gian dài vài chục năm sau mới có lãi. Giả sử báo cáo đánh giá lần tới đây họ cũng áp dụng chiêu kéo dài thời gian khai thác hơn nữa để có một số lãi nào đó thì sao, thưa ông?

 - Thực ra nếu làm như vậy thì đó là động tác dại. Lý do là vì vốn đã đổ vào rồi mà không quyết liệt xem xét lỗ lãi thực thế nào, cố kéo dài với những động tác giả thì sẽ chậm thu hồi vốn thôi.

Kéo dài ở đây chỉ được lợi là chờ đợi sự phục hồi của nền kinh tế thế giới. Khi đó nhu cầu sản xuất ô tô, xây dựng tăng lên. Nhu cầu nhôm trên thế giới sẽ tăng lên, thì alumina có thể tăng lên, lúc đó giá bán có thể tăng lên. Tức là việc lùi lại chỉ mang tính chất cầu may.

Thế nhưng bây giờ vốn đã đầu tư vào hơn 7.000 tỉ mà kéo dài nhưng không ra sản phẩm thì cũng chết.

Trước đây, nhiều nhà khoa học đã bày tỏ quan điểm, trước mắt cần dừng tiếp dự án Nhân Cơ, chờ đánh giá hiệu quả của Tân Rai rồi mới tiếp tục. Ông có chia sẻ quan điểm này không và tại sao?

 - Về điều này tôi đã nhiều lần có ý kiến, tôi ủng hộ quan điểm dừng dự án Nhân Cơ để chờ hiệu quả của Tân Rai rồi mới tiếp tục triển khai.

Bây giờ cố gắng hoàn chỉnh làm sao thật là tốt nghiệm thu thật đàng hoàng với nhà thầu. Tôi biết rằng hiện nay TKV còn đang lúng túng chưa nghiệm thu được bởi nhà thầu Trung Quốc làm chất lượng xấu.

Do vậy phải tập trung nghiệm thu cho được Tân Rai. Từ kết quả này mới biết sản phẩm chỗ nào xấu tốt, cần rút kinh nghiệm thế nào rồi mới triển khai tiếp Nhân Cơ.

Chúng tôi đã có văn bản kiến nghị gửi cho Bộ Chính trị và Quốc hội về việc dừng Nhân Cơ, chờ Tân Rai ổn rồi chuyển thiết bị xuống lắp đặt tại đây (vì hiện nay tại Tân Rai cũng có chủ trương mở rộng nhân đôi).

Cảng Kê Gà đã dừng trong khi trước đó dự án Nhân Cơ hy vọng vào cảng này để vận chuyển. Nay Thủ tướng dừng lại rồi thì chỉ còn một cách là đưa về Tân Rai lắp đặt hoặc không thì đưa hẳn xuống dưới Bình Thuận.

Làm như vậy không còn lo ngại bùn đỏ bởi nếu có ra biển thì nước biển cũng làm dung hòa, pha loãng bùn đỏ không có hại. Nhiều nước đã làm nhà máy chế biến bauxite cạnh bờ biển như vậy.

 Ông có kỳ vọng Chính phủ sẽ tiếp tục đưa ra những quyết sách đúng đắn, khoa học không chỉ với bauxite mà với tất cả tài nguyên khoáng sản của Việt Nam để tránh ‘lời nguyền khoáng sản’ như các chuyên gia đã không ngừng lên tiếng cảnh báo?

 - Chắc chắn. Việc dừng cảng kê gà là việc làm rất đúng đắn, rất sáng suốt của Thủ tướng. Nếu năm ngoái Thủ tướng không yêu cầu dừng lại thì ông TKV có thể bị phá sản vì những dự án như thế.

Trên đà này tôi tin Thủ tướng sẽ có những quyết sách rất đúng với bauxite thôi.

Xin trân trọng cảm ơn Tiến sĩ!